فهرست فرهنگ لغت کوچه بازاری مردم ایران قسمت پنجم

دم زدن-حرف زدن-اعتراض کردن-جیک زدن

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

 

چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

ریش تپه-پر ریش-دارای ریش انبوه
آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)
از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

 

اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)

 

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

زاق-چشم زاغ چشم

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل

دوش گرفتن-زیر دوش ایستادن و خود را شستن

چشم و همچشمی-رقابت

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

آواز شدن(شهره شدن)

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

 

 

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

خوش خوراک-نگا. خوش خور

انسان بودن(شریف و درست بودن)

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

دراز کش-افتاده-خوابیده

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

چاخانچی-کسی که همیشه دروغ بافی می کند

 

روده کوچکه ی کسی روده بزرگش را خوردن-کنایه از شدت گرسنگی

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

بند و بست-ساخت و پاخت-توطئه

جیر جیر کردن-داد و فریاد عاجزانه کردن برای میانجی طلبی

زیادی کردن-زاید بودن-غیر لازم بودن

از بی‌کاری مگس پراندن(بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن)

دست و پای خود را گم کردن-دست پاچه شدن

پاپی شدن کسی-به کسی ایراد گرفتن-کسی را اذیت کردن

دوش گرفتن-زیر دوش ایستادن و خود را شستن

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند
زرده ی کسی نبستن-موفق نشدن در کار-بی ثمر ماندن کوشش کسی

چغل خوری-سخن چینی

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

 

 

جای پا-اثر-نشانه-رد

حساب ماست بندان یزد-حساب ساختگی

خرده بورژوا-مالک ابزار تولید ولی ناگزیر به کار برای دیگران
برخورد-بهم خوردن-تصادف

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

زهره ی کسی آب شدن-سخت ترسیدن

زهرمار خان-ترش رو-اخمو

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

 

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

برو برگرد-چون و چرا

این پا آن پا کردن(دودل بودن، وقت تلف کردن)

بد مروت-نامرد-ناجوانمرد

 

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند
 

 

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

 

تپه ماهور-زمین ناهموار

خیس کردن-ادرار کردن به خود

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

 

تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

خدا به همراه-خدا خافظ

اله و بله-چنین و چنان

پیش-برنده-آن که جلو است

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

پای کسی را از جایی بریدن-آمد و رفت کسی را از جایی قطع کردن

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

 

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده
چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

 

 

تُف به دهن-حیرت زده

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی
از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار
رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

زدن به قدش-دست دادن به شیوه جاهلی که با صدا همراه است و هنگام رسیدن به توافق در انجام کاری گویند

از دست کسی در رفتن-کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن

بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد

دُم کسی را توی بشقاب گذاشتن-به طنز کسی را محترم شمردن

زبر و زرنگ-چابک و فرز

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

چاقچوری-زنی که چاقچور می پوشد-زن باحجاب
چکشی جواب دادن-محکم و قاطع پاسخ دادن-تند و برخورنده پاسخ دادن

حق گرفتن-نگا. حق بردن

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند
 

بدن نما-جامه ای که بدن از پشت آن دیده شود-آیینه ای که تمام بدن را نشان دهد
آب نخوردن چشم-امید نداشتن

آتش‌پا-فرز و چالاک-بی قرار

این خاکدان(دنیا)

خوش دست و پنجه-نگا. خوش دست

رانندگی-فن راندن وسایط نقلیه-اصول و قواعد راندن

پر گویی-روده درازی-پر چانگی

 

تُخم-اصل هرچیزی-دانه

ای والله(در مقام تایید و اعتراف به برتری کسی گفته می‌شود، آری به خدا)

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

دروغ دسته نقاشی-دروغ گنده-دروغ شاخدار

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن
چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید
اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

بردن از رو- از رو بردن

رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن

بند-ریسمان-طناب-رشته

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

در لفافه سخن گفتن-پوشیده و کنایه آمیز سخن گفتن

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

چاچول باز-حقه باز-شیاد

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

دیر چسب-دیر آشنا

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

دادستان-ستاننده ی داد-مدعی العموم

حاج خانم-عنوان احترام آمیز برای زنان مسلمان سالمند

به حرف آوردن کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

خود را بستن-پول دار شدن

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

زیاده روی-افراط-اسراف

تخته زدن-پنبه زدن

چوچول باز-دغل-بی حیا

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد
پیگرد-پی گیری-تعقیب

چاق و چله-سر حال-سر دماع-فربه-سالم و شاداب

درجه دار-درجه های نظامی پایین تر از سروان
انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن
زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند
خر زور-نیرومند-پرزور

اشک کوه(یاقوت، لعل)

خوشبختانه-از حُسن اتفاق

حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی

زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)
بوق زدن-اعلام موافقت کردن

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

جور آمدن-اجزای لازم کاری با یکدیگر سازگار آمدن

چارچار زدن-بی حیایی کردن

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

دود چراغ خوردن-زحمت کشیدن-تحمل رنج کردن-استخوان خرد کردن

زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

 

پشت خاک انداز-بسیار کم-به اندازه ی پشت خاک انداز

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن
جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد
پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله
آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

 

 

جاده کشیدن-راه درست کردن
خیک محمد-آدم چاق و فربه

چروکیدن-چین دار شدن

از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)

پشم و پیله-ریش

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

 

خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه
خاک به دهنم-زبانم لال

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

خاله خرسه-دوست نادان

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

بختک-کابوسی به شکل هیکل که در خواب بر سینه ی شخص نشسته و مانع تنفس آزاد او می شود

خواهر خوانده-دوست صمیمی

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

آبکی(بی‌ارزش، از روی بی‌علاقگی)

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

بازرس-مامور بررسی و کنترل

آب و گِل(بر و رو، سرشت آدمی)

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن

 

پر بودن خیک کسی-سیر بودن

بی پرده-رک و صریح-آشکار

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

زار-نا به سامان-خراب-بد

خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

رودرواسی-رودربایستی

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

پادرازی-نوعی شیرینی به اندازه ی کف پا

زیر سری-بالش-متکا

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

چله ی زمستان-سرمای سخت

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن

ادرار کوچک-شاش

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد
پیمانکار-آن که مطابق قرارداد انجام کاری را در زمان معین به عهده می گیرد
راه افتادن-آغاز راه رفتن کودک-آغاز به کار کردن-روشن شدن دستگاه-رونق یافتن کسب و کار

پیله-مو

آشنا روشنا(دوست آشنا)
جا ماندن-فراموش شدن

رقاصی-کارهای بی هوده و سبک

رُب کسی را کشیدن-کسی را به کار سخت واداشتن

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

دست کم-حداقل

تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

دزدیده-دزدکی

بساز و بفروش-ساختن خانه ی بدون استحکام به قصد فروش

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن
استخوان جلوی سگ انداختن-با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

جوغ-جوی آب

خبره-ماهر-استاد

بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن

بله بران-قول و قرارهای پیش از ازدواج در میان خانواده های عروس و داماد

دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است
جاکش-پا انداز-دلال محبت
خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود
رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

پُکیدن-ترکیدن

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

بار خود را بستن-از منبعی استفاده کردن و توانگر شدن
آب آتش زده(اشک)
ابرو تابیدن-گره بر ابرو افکندن
در به در شدن-آواره شدن-بی خانمان شدن-جا و منزل مناسبی نداشتن

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

از گرد راه رسیده-تازه‌وارد-هنوز به کار دیگری نپرداخته
حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

پارسنگ برداشتن عقل کسی-خل بودن-دیوانه بودن
توالت کردن-آرایش کردن

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

به آخر خط رسیدن-به پایان کار
آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)
رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی
 

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن
 

روی تاب گذاشتن-سپردن شرط بازی به نفر سوم برای جر نزدن حریفان

از بن ناخن(ذخیره، بندگی، اطاعت)

چپ افتادن با کسی-مخالف شدن با کسی-پیله کردن به کسی

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

زند و زا کردن-زاییدن-زاد و ولد کردن
تپلی-گرد و چاق

 

حلال واری-نگا. خلال وار
بی حال-فاقد نیروی لازم-بی حوصله-خسته

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان