منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 69

حق دادن-تایید کردن

زپرتی-چیز یا شخص ناتوان-زوار در رفته-بی زور

 
تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

 

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

تن لش-به ناسزا: تنبل-بی مصرف-بی کاره

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان

بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

بر و بیا-رفت و آمد- دم و دستگاه

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

زَوال-مست مست-لول
دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن
چاچول-حقه باز-شارلاتان

توان هماوردی با کسی را داشتن

 
زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

از زبان افتادن(لال شدن)

خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن
حِجله-گنبد مانندی که همراه با آیینه های ریز و گوی های صیقلی بر گور افراد جوانمرگ شده می گذارند

تگری-بسیار خنگ-یخچالی

از گرد راه رسیده(تازه‌وارد، هنوز به کار دیگری نپرداخته)
دود گرفته-بوی دود گرفته-دودآلود-دود زده
دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

 
برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

تفنگ دار-جنگنده ی مسلح به تفنگ

دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

خواهی نخواهی-نگا. خواه و ناخواه

خس و خاش-آشغال-خس و خاشاک

 

پر و پاچه-پا-پاچه

خشک زدن-مات و مبهوت ماندن

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

دارا-ثروتمند

 

رَطب و یا بس گفتن-سخنان درست و نادرست گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

 

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن
زدن به سر کسی-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

 

باز و بسته ی امام هشتم بودن-نیروی و قدرت خود را مدیون نظر مساعد امام هشتم بودن

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

خبر چین-سخن چین-جاسوس

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

دماغ خشکی-بی مغزی-دیوانگی

دل خواستن-آرزو داشتن-مایل بودن
از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

خیارک-ورم و آماسی که در کش ران و بغل پیدا شود
پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن
تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد
پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

زیر آب-مجرایی در ته مخازن آب برای خالی کردن آن ها

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

پل آن سوی رود بودن-کاری بی هوده بودن

زیر جامه-زیر شلواری

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

دِردو-سر زبان دار-ناقلا و زرنگ

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

خاک به سری-همبستری زن با شوهر
آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

از یک قماش بودن-سر و ته یک کرباس بودن

حرف تو حرف آوردن-سخن کسی را قطع کردن-مطلب دیگری را پیش کشیدن

بی بته-بی اصل و نصب-بی پدر و مادر
از پاشنه در آوردن(به هر گوشه و کنار سر کشیدن)

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

رو شور-سفیداب

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

 
بلند پروازی کردن-جاه طلبی کردن-خودنمایی کردن
دسته جمعی-باهم-گروهی

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن

چوروک-چین و شکن

پیشنهاد-طرح

چانه لغی-راز داری نکردن

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن
حتم داشتن یق-ین داشتن

حرف توی دهن کسی خشک شدن-از سخن گفتن باز ماندن

تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن
خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد
الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن

آب آتش مزاج-می سرخ
پشکل-سرگین حیوانات اهلی

 

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

رنگ پریدگی-بی رنگ شدن چهره از ترس یا خشم یا بیماری-رنگ باختگی

به روی کسی آوردن-به چشم کسی آوردن-به کسی یادآوری کردن

دو پا-انسان

تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

 

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

 

 

دُردانه-لوس-ننر-عزیز بی خودی
ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

 

 
ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

دل-معده

 

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر
اردک رفتن، غاز آمدن-دست از پا درازتر برگشتن

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند
زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

دم به ساعت-هر ساعت-هر لحظه

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست
زن مرده-مردی که زنش درگذشته است

 

 
آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

 

خش-صدای گرفته-خراش

تاریک خانه-اتاق تاریک برای ظهور و چاپ فیلم

جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند

بد مصب-بد مذهب-لاکردار-بی مروت

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

رگ ترکی-تعصب نژادی
داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

 

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

دیگجوش-خوراکی مانند آش که در شب های جمعه و عید می پختند

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

دلپُری-عقده ی دل-خشم و کینه ی انباشته شده

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

الانه-همین حالا-هم اکنون

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد
 

دختر دم بخت-دختری که هنگام شوهر کردن او رسیده باشد

رگ ترکی-تعصب نژادی

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

چس خوری-خست-بخل

آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن

جیب کنی-اخاذی-به خرج انداختن دیگران

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

با آب و تاب-با شرح و تفصیل

آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه

ته دل کسی قرص بودن-خاطرجمع بودن-نگرانی نداشتن

ازرق(چشم زاغ)

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

حَرَج-مسئولیت-تکلیف

پر افاده-متکبر-مغرور

بنا بودن-قرار بودن

 

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

جهود ی-هودی-مقتصد

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)
در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع

جا رختی-چوب رختی-چیزی که رخت را به آن می آویزند

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

جان بر لب نهادن-به کاری خطرناک اقدام کردن-آماده ی مرگ شدن

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد

زیر جلد کسی رفتن-کسی را فریب دادن-اغفال کردن

بله بران-قول و قرارهای پیش از ازدواج در میان خانواده های عروس و داماد

پدر کسی پیش چشمش آمدن-رنج و آزار بسیار دیدن
ترید- تلیت

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

 

از آب درآمدن-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت
 

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

 

چینه-دیوار گلی

رمباندن-خراب کردن

آدم شش‌درچهار(شخص کوچک اندام و ریزنقش)

دمرو-کسی که دمر خوابیده

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

رومیزی-منسوب به میز

دماغ خشکی-بی مغزی-دیوانگی

 

چسی درکن-آدم پر مدعا

چِخی-سگ

چله داری-عزاداری در روز چهلم مرگ کسی

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

بی سر و پا-پست-فرومایه

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن
دست آموز-تربیت شده-آموخته

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

پِشک-نرمی و پرده های بینی

چهار چشمی پاییدن-با دقت مواظب بودن

خاکروبه-زباله-آشغال

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

زیر سری-بالش-متکا

بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

تخته پوست-زیرانداز پوستی
چوروک-چین و شکن

باریک اندام-لاغر و ظریف

خشخاشی-نان خشخاش زده

 

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن
زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها
اشک کوه(یاقوت، لعل)

تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن

بله قربان گفتن-تملق بیش از حد گفتن

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

 

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

 

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

چیز خور-مسموم شده

ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)

دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی
چک و چانه زدن-چانه زدن-وراجی کردن-مذاکره ی فراوان کردن
 

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)

دست کردن-دست فرو بردن

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

خر گردن-گردن کلفت-بی عار

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

خروس جنگی-کسی که به اندک چیزی به ستیزه برمی خیزد

آهنگ ریپ‌دار-آهنگی که یک ضرب آن کم باشد

تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

ته بندی-خوراک کمی که پیش از غذای اصلی می خورند

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

چرخ پایی-چرخ خیاطی که با پا به حرکت می افتد

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

چُل-آلت مرد
به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

پشتک-پرش از پشت

 

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

جا رفتن-مغلوب شدن-خود را کنار کشیدن

چارخیابان-میدانی که چهار خیابان به آن باز می شوند

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم
با متانت-با وقار

چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

چپ افتادن با کسی-مخالف شدن با کسی-پیله کردن به کسی

پا رکابی-شاگر شوفر اتوبوس

به درک واصل شدن-به درک رفتن-برای با نفرت خبر مرگ کسی را دادن بکار می رود
تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

 
چیز سرش بشو-آدم چیز فهم
پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال
روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل
خود را به ناخوشی زدن-تمارض کردن

 
باب شدن-معمول و رایج شدن

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

آفتابی شدن(پیدا و آشکار شدن، بیرون زدن آب قنات)

جزغاله-سوخته-زغال شده

آش هفت جوش-قضیه‌ی پیچیده

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

از دست دادن-گم کردن

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

تخمی-به درد نخور-بی مصرف

بابا بزرگ-پدر بزرگ

خرج جیب-توجیبی-خرج غیر لازم

دیگ به سر-لو لو
دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

خرج-هزینه-پول مصرف روزانه ی خانواده

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر
چرک گرفتن-کثیف شدن-پاک کردن چرک

 

چپ بُر-نوعی اره ی دستی

بساط در آوردن-الم شنگه راه انداختن-رسوایی به بار آوردن

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

زاق-چشم زاغ چشم

چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

خودرو-آن چه بی اسب رود

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

آتش‌بیار معرکه-فتنه‌انگیز میان دو دشمن

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

بارک الله-آفرین خدا بر تو باد-آفرین

 

دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن
تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

چینی بند-چینی بند زن

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

خوش باور-آن که هر گفته ای را راست می پندارد
از مخ معاف بودن-دیوانه بودن
دعوت حق را لبیک گفتن-مردن
زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی
ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر

چشم شور-آن که چشم زخم زند

خرد و خاکشیر-ریز ریز و ذره ذره شده-از پا درآمده

حیوون-نگا. حیوان

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

بی پایه-دروغ-پوچ

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار

ربغ رحمت را سر کشیدن-مردن
خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

دلسرد کردن-ناامید کردن

خاک به سری-همبستری زن با شوهر

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

ادب کردن-با تنبیه آموختن-آدم کردن

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است
این تن را کفن کردی(این تن بمیرد)
انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)
آب نخوردن چشم-امید نداشتن