در قسمت اول حرفای آشنایی با مکاتب هنری جهان، با بعضی از زمینه ها مانند هایپر رئالیسم، فرمالیسم و گوتیگ آشنا شدیم و گفتیم که آشنایی با مکتبای هنری از نقاشی و معماری گرفته تا مجسمه سازی، دلیل افزایش قدرت تحلیل، درک و شناخت ما از هنر می شه و می تونه بستر خوبی واسه شناخت دقیق تر از نتیجه های هنرمندان باشه.
همونطور که قبلا گفته شد و اینجا هم تاکید می کنیم، شناخت سبکا و روندهای نوظهور در میدون خلق آثار هنری در سراسر جهان، دلیلی واسه تشویق علاقه مندان به سرمایه گذاری در آثار هنری شده و به اقتصاد هنر بسیار کمک می کنه.
بسیار پیش اومده که تابلوهای هنری با قیمتای بسیار ناچیزی به وسیله سرمایه گذاران میدون هنر خریداری شده و یه دهه بعد با صدها برابر قیمت اولیه در حراجیا و گالریای معروف و حتی کمتر شناخته شده جهان به فروش رفته. نمونه روشن اون، حراجی کریستیز و ساتبیه که این روزا در دبی هم اثری از اون دیده می شه.
در گزارش امروز، با رئالیسم، سورئالیسم، مکتب دادا و رکو آشنا میشیم.
داستان رئالیسم
شاید شما از این مکتب زیاد در رسانه ها دیدین و در مکانای جور واجور خوندین. رئالیسم معنی تحت الفظی ساده ای داره.
واقع گرایی، یکی از مکاتب هنری در نقاشی و معماریه. هنرمند در این مکتب تلاش داره تا چیزی که هست رو به تصویر بکشه.
گرایش به بازنمایی چیزها به طور عینی و دقیقه. سطح خیلی پیشرفته اونو هایپر رئالیسم (Hyper realism) می گن که در گفتار قبلی توضیحاتی درباره اون ارائه کردیم.
مثل دیگه مکتبا و روشای هنری، رئالیسم هم با معانی و تفاسیر جور واجور ارائه گشته و در مباحث تاریخی و نقد هنر، معانی مختلفی براش اومده. در معنی خاص تر، رئالیسم به جنبشی میگن که در قرن نوزدهم میلادی در فرانسه ظهور کرد و ویژگی اون، مخالفت با موضوعات قراردادی تاریخ گرایانه، اسطوره ای و مذهبی بود و میخواس به جای اون، پرداختن به مفاهیم غیر رویایی و اسطوره زدایی از سبک زندگی رو مهم بدونه.
مکتب روکوکو
روکوکو از جمله مکتبای هنر کمتر شناخته شده واسه عموم و حتی علاقه مندان به آثار هنری و گالری گرده های حرفه ای هستش.
این سبک در نقاشی و معماری به درخشندگی و شکوه و عظمت بها میده و تلاش داره نشاط رو در اثر هنری در برابر دید بیننده بذاره.
مثل خیلی از سبکای هنری، شروع این جنبش هنری هم از پایتخت مهم هنر قاره سبز یعنی فرانسه در قرن هفدهم میلادی شروع شد و در قرن هجدهم با استقبال گسترده عاشقان هنر در سراسر جهان مواجه گشت. واژه «ROCOCO» در اواخر قرن هجدهم میلادی، به وسیله یکی از شاگردان هنرمند معروف «داوید» ایجاد شد و ترکیبی خلاقانه از دو واژه «ROCAILEE» (اثر سنگی) و «BAROCCO» (باروک) است. این کلمه ترکیبی، به طور تحقیر آمیزی به سلیقه عادی در دوره سلطنت لویی پانزدهم اشاره میکنه.
این سبک حالا با اصلاحی در تعریف و تفسیر همراه شده و نگاه توهین آمیز اون حذف گردیده. روکوکو در میان تاریخ نگارا هنر، واسه توصیف یه سبک هنری و تزیینی دارای انسجام و ثبات به کار میره. این سبک به دلیل تزیینات ظریف و پر آب و رنگ، به موضوعات کوچیک به جای موضوعات برحسته اشاره میکنه.
روکوکو رو بعضی وقتا سبک تغییر یافته و سنگین تر از باروک می دونن. البته هر دو سبک باروک و روکوکو، به فرمای پیچیده علاقه دارن؛ فرقش اینه که روکوکو، به جای پرداخت به حجم وسواس و دقت بیشتری در سطح داره و بیشتر از رنگای آبی، صورتی، سبز و یا سفیدی بیشتر استفاده می کنه.
مکتب سورئالیسم
بیان احساس و اندیشه خالص یا فرا واقع گرایی، مکتبی به نام surrealism رو در فرانسه تشکیل داد. بسیاری خالق این مکتب رو اندره برتون می دونن. اون در سال ۱۹۲۴ میلادی، با آثار خود مکتبی جدید رو در اوایل قرن بیستم به دنیا معرفی کرد.
ایشون به فکر بود که ادبیات نباید به هیچی، به جز تظاهرات و نموده های اندیشه ای که از تموم قیود منطقی و هنری یا اخلاقی ول شده باشه بپردازه و در اعلامیه ای که منتشر کردن داد نوشت: “سورئالیسم یعنی فعالیت خود به خودی روانی که به وسیله اون میشه خواه شفاهی و خواه کتبا یا به هر صورت و شکل دیگری فعالیت واقعی و حقیقی فکر رو بیان و عرضه کرد.”
از جنبه ای دیگه، سورئالیسم یعنی دیکته کردن فکر بدون بررسی عقل و خارج از هر گونه تقلید هنری و اخلاقی. اون و دوستش «لویی آراگون» از اون جهت که هر دو دکتر امراض روانی بودن، می خواستن نظریه فروید رو درباره “ضمیر مخفی” وارد ادبیات کنن.
به نظر این گروه هر چیز که در مغز آدم میگذره (اگه قبل از تفکر یادداشت شه)، مانند مطالب ناآگاهانه، حرفه های خود به خودی (که بدون اختیار از دهن بیرون میاد) و هم اینکه رویا جزء مواد اولیه سورئالیسم هستش.
سورئالیستا می گن خیلی از خیالات و تخیلات و اندیشه های آدمی هست که آدم بر اثر وابسته بودن به قید اخلاقی، اجتماعی و سیاسی و رسوم و عادات از بیان اونا دوری می کنه و این خیالات رو به اعماق ضمیر مخفی خود می راند. مثل این فکرا، اندیشه ها و آرزوها بیشترً در خواب و رویا و در شوخیا و حرفایی که از زبون آدم می پره، تجلی پیدا میکنه. سورئالیسم طرفدار بیان رو راست و روشن مثل این فکرا، خیالات، اوهام و آرزوها هستش.
به طور خلاصه سورئالیستا فعالیت اصیل آدم رو همون فعالیت رویا مانند ندای داخلی دنیای ناخودآگاه می دونن. از سورئالیستای معروف میشه به «برتون»، «آراگون»، «پل الوار» و «گیوم آپولینر» اشاره کرد.
مکتب دادا
این جنبش از اوایل قرن بیستم شکل گرفت و در وقتی که اروپا مشغول جنگ جهانی اول بود، راه خود رو پیدا کرد.
جنبش دادائیسم (Dada) هنگام چند پاره شدن اروپا طی جنگ جهانی اول رشد کرد و بعد در زوریخ که بعدا به مامنی واسه مهاجرین جنگی، معترضین، آشوبگران، آنارشیستا و روشنفکران تبدیل شد، مرکزیت یافت. اما مکان اصلی اون کافه ای بود که بعدا به طور همزمان به باشگاه هنرمندان، نمایشگاه و سالنای تئاتر تبدیل گشت.
دادائیستا از وسایل مختلفی واسه هجو و استهزای معیارهای بورژوازی بهره بردن. اونا بورژوازی رو عامل بروز هرج و مرج و آشوب حاصل از جنگ می دونستن. دادا بیشتر یه جور راه و روش و گرایش بود تا یه سبک خاص. دادائیسم که در پایه ضد سنت بود، هیچ منشایی به جز زمونه خودش نداشت. تریستان تزارا هنرمند رومانیایی در این سبک خیلی معروفه.
دادائیسم تاثیر قابل توجه ای در تشکیل مکاتبی چون سورئالیسم و بعد اکسپرسیونیسم ذهنی و پاپ آرت (pop art) داشت. روشای ابداعی و خلاقانه دادا که براساس تصادف و اتفاق بود، مخصوصا در سبکای اکسپر سیونیسم ذهنی (expressionism) و هنر مفهومی (conceptual art) بسیار استفاده شد.
آشنایی با مکتب فوتوریسم
مکتب فورتوریسم (Futurism) جنبشی هنری بوده که با بعضی گرایشات سیاسی شاعر ایتالیایی به نام مارتینی در سال ۱۹۰۹ میلادی در شهر میلان ایتالیا شکل گرفت. تلاش این جنبش، در واقع تلاشی واسه خارج کردن ایتالیا از هنر قدیمی و توجه دادن اون به هنر و دنیای مدرن بود.
مشخه آثار نقاشی و مجسمه سازی هنرمندانی که در مکتب فوتوریسم مشغول به فعالیت بودن، نمایش ایستای فرمای پویا و در حال گسترشه. مثلا تو یه نقاشی فوتوریستی، ممکنه یه عنصر در حال حرکت رو به وسیله تکرار تصاویر روی تابلو ببینین.
در واقع هنرمند فوتوریستی، موضوعات کار خود رو بیشتر از تجربه شهری می گیرد. رنگای مایل به مایه های روشن و فرمای شفاف بسیار استفاده می شن.
فیلیپو تومازو مارینتی با منتشر کردن بیانیه فوتوریسم در سال ۱۹۰۹ در روزنامه فیگارو فعالیت جنبش رو رسما شروع کرد.
در اون بیانیه، مارینتی نوشته بود که فوتوریست ها از هنر گذشته بدشون میاد و نگرانی های اصلی این جنبش، جست و خیز، سرعت و تکنولوژیه. واسه فوتوریست ها ماشین، هواپیما و شهرهای صنعتی نشونه‌های بسیار مهمی بودن چون که اون‌ها پیروزی آدم بر طبیعت رو نشون می دادن.
آشنایی با مکتب سمبولیسم
سمبولیسم همونطور که از واژه شناسی اون بر میاد، به نماد اشاره داره. نمادگرایی، جنبشی نامنسجم در هنره که در اواخر قرن نوزدهم میلادی در ارتباطی نزدیک با جنبش ادبی سمبولیستی در شعر فرانسه ظهور یافت. این جنبش، واکنشی بود به اهداف طبیعت گرایانه مکتب امپرسیونیست و هم به اصول رئالیستی وضع شده به وسیله گاوستاو کوربه.
نقاشی، پایه هنری عینی بوده و فقط می تونه شامل بازنمایی چیزایی شه که واقعی و موجود هستن. سمبولیسم عقیده داره که هنر باید چیزی که تو ذهن انسانه رو تداعی کنه؛ نه طبیعت و واقعیتی که در ظاهر میبینه.
آشنایی با مکتب رمانتیسم
جنبش هنری مطرح دیگه که در این گفتار معرفی می کنیم، به اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم میلادی، قرون بالاترین درجه گیری جنبشای هنری در پایتخت هنر اروپا یعنی فرانسه برمیگرده. مکتب رمانتیسم، به ارزش تجربه شخصی و فردی باور داره و هنرمندی رو عاشقونه یا عاشقونه گرا می دونه که ارزشای ذاتی رو مورد جستجو قرار میده.
این جنبش، تحولی در تفکرات نئوکلاسیستا درست کرد و یه جور تجربه شخصی تر رو جانشین اون روش کرد.
رمانتیسم هم مانند کلاسیسم، مفاهیمی از افتخار، شکوه، وقار و برتری رو در برداره. این سبک کلا به ایده های رویایی بیشتر از ایده های واقعی اهمیت میده. رمانتیسم بیشتر گرایش ذهنی ارائه میده تا یه سری از روشای سبک شناسانه و بیشتر با بیان ایده ای ربط داره که اصل به شکل سخن داره نه قالب چشمی.
از این رو رمانتیسم خود رو با سهولت بیشتری در موسیقی و ادبیات میگه تا در هنرهای چشمی. هنرمندان سر اومد در مکتب رمانتیسم عبارتند از: «بلیک»، «ترنر»، «دلاکروا» ، «گریکولت» و «رانگه». جنبشی که این هنرمندان بخشی از اون بودن، در اواسط قرن نوزدهم خاموش شد اما روح رمانتیسم در معنی وسیع تر اون به زندگی خود ادامه میده و جلوه ایه از شورش علیه محافظه کاری، میونه روی و ریا کاری.
کتاب شناسی
در ادامه به معرفی بعضی از کتابای منتشر شده درباره مکتبای هنری می پردازیم:
۱- کتاب آشنایی با مکاتب هنری ایران و جهان– ناشر: مهرگان- سال نشر: ۱۳۸۶
۲- کتاب از اوناتیسم یا تصویرگرایی– نویسنده: نظام الدین نوری- سال نشر: ۱۳۸۸
۳- کتاب طعنه شناسی– نوشته: ترنس هاوکس- سال نشر: ۱۳۹۴
۴- کتاب اکسپرسیونیسم– نوشته: فرنس آر اس- سال نشر: ۱۳۹۰
۵- کتاب تکاپوی هنری– نوشته مهدی همایونی- سال نشر: ۱۳۹۳
۶- کتاب فرهنگ مکتبا، سبکا و جنبشای ادبی و هنری جهان تا آخر قرن ۲۰- سال نشر: ۱۳۸۹
۷- کتاب رئالیسم در هنر– نوشته دیمیان گرانت- سال نشر: ۱۳۹۲
۸- کتاب قشنگتر گرایی در هنر – نوشته رابرت وینسنت جانسون- سال نشر: ۱۳۹۰
۹- کتاب بررسی ژانرهای هنری– نوشته هیتر دوبرو- سال نشر: ۱۳۸۹
۱۰- کتاب سبکا و مکتبای هنری جهان – نوشته ایان چیلورز- سال نشر: ۱۳۸۰
۱۱- کتاب سبکا و مکتبای هنری جهان– گردآورنده: فرهاد گشایش- سال نشر: ۱۳۸۵
۱۲- کتاب گرایشای هنری– نوشته استیون لیتل- ناشر: ۱۳۸۹
۱۳- کتاب مکاتب هنری ایران و جهان– نوشته بیتا محمدیان. سال نشر: ۱۳۸۶
۱۴- کتاب مکاتب هنری ایران و جهان– نوشته زهرا حیدری- سال نشر: ۱۳۸۷
۱۵- کتاب مکاتب هنری ایران و جهان– نوشته زهرا قائدی- سال نشر: ۱۳۹۰
۱۶- کتاب مکاتب هنری ایران و جهان در رشته نقاشی– نوشته خلیل علاقه مند- سال نشر: ۱۳۹۰
۱۷- کتاب ملودرام شناسی– نوشته: حیمز لسلی اسمیت- ناشر: ۱۳۸۹
۱۸- کتاب هنرپژوهی در قرآن– نوشته: مهدی هراتی- سال: ۱۳۸۷
شما می تونین کتابای فوق رو در کتابخونه ملی ایران در این قسمت دنبال کنین و از فرصت بوجود اومده در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در اردیبهشت ۹۶ واسه خرید با تخفیف آثار دست به کار شین.
