فهرست فرهنگ لغت کوچه بازاری مردم ایران قسمت پنجم

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی
با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

آواز دهل-چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است-نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد

جملگی-تمامن-سراسر

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

پیش بینی کردن کار یا شخصی
پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن
چهره کردن-نگا. چهره شدن

آفتاب به ملاج کسی خوردن-دیوانه شدن-خل شدن

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

خوش منظره-خوش نما-زیبا

 
ادرار بزرگ(مدفوع)

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

آشوب شدن دل-دچار تهوع شدن

دلبخواهی-دلبخواه

تخته زدن-پنبه زدن

بیرون رفتن-به توالت رفتن

رخصت خواستن-اجازه خواستن
چرس رفتن-حشیش کشیدن
چپو-غارت-تاراج

از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)
از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن
دلو حاجی میرزا آقاسی-آدم بی قرار و پر تحرک

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

 

 

چرک نویس-نوشته ی نخستین که ممکن است بازبینی و ویرایش شود
خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

خنسی-گرفتاری-تنگدستی

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

چفت کردن دهان-خاموش شدن-رازداری کردن

 

زر ورق-کاغذ نازک و شفاف و زنگی

 

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن
رو به قبله کردن-کسی را که درحال مرگ است رو به قبله خواباندن

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

دست من و دامن تو-دستم به دامنت

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

تف توی یخه ی خود انداختن-خود را بد نام کردن

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

 

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

 

زیپ دهن را کشیدن-حرف نزدن-دهان را بستن

پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

 

پشکل-سرگین حیوانات اهلی

چوروکیده-پر چین و چوروک

 

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب
جفت گیری کردن-جماع کردن حیوانات

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

دهن بسته-حیوان

بچگی کردن-بیخردانه
امن و امان(بدون بیم و هراس)

 

توپ علی گلابی زدن-بلوف زدن-بی پول سر قمار نشستن

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

زَوال-مست مست-لول

آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر
آن‌کاره(اهل آن کار (کار بد))
بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

الو(شعله‌ی آتش، در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم))

زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

چانه لغ-نگا. چانه شل

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

خلق کسی تنگ شدن-عصبانی شدن-بی حوصله شدن

پیمانکار-آن که مطابق قرارداد انجام کاری را در زمان معین به عهده می گیرد

انگشت بلند کردن(اجازه‌ی سخن خواستن)

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی

در دهان را چفت کردن-خاموش شدن-رازداری کردن

 

پِهِن بار کسی کردن-آبرو و ارزش و اعتبار نداشتن

باهاس-باید-بایست

بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد

به خدا سپردن-برای کسی آرزوی امنیت در پناه خدا کردن

دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

 

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه

چِخ کردن-راندن سگ

راه افتادن-آغاز راه رفتن کودک-آغاز به کار کردن-روشن شدن دستگاه-رونق یافتن کسب و کار
تاراغ و توروغ-آوایی که از برخورد دو چیز برخیزد

خوش باور-آن که هر گفته ای را راست می پندارد

زبان ریزی کردن-زبان ریختن
جَفت-چوب بست انگور

بند-ریسمان-طناب-رشته

حق بردن-رشوه بردن-از راه حق و حساب گرفتن-درآمدی منظم داشتن

دست آموز-تربیت شده-آموخته

 

آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

 

ارواح شکمت(ارواح بابات)

دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره

اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)
تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

 

 

جِر خوردگی-بریدگی-پارگی

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق

بریز و بپاش-دم و دستگاه-خرج بسیار

خاله خرسه-دوست نادان

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

پشتی کردن-حمایت کردن-یاری کردن

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

خود را بستن-پول دار شدن

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

تاب-طنابی که از دو سو بر درخت یا دو ستون می بندند و در میان آن می نشینند

از نفس افتادن(بسیار خسته و مانده شدن)

 

دیالله-زود باش دیگه !

انگشت رساندن(دست‌درازی کردن، دست زدن)

 

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

آن سرش ناپیدا بودن(برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود)

خشکه پلو-کته

 

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

آب در چشم نداشتن(شرم و حیا نداشتن)

پنجول زدن-با ناخن های دست روی تن کسی را خراش دادن

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

ژست دادن-تنظیم وضع و حالت و قیافه برای عکس گرفتن

پینکی رفتن-چرت زدن
بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

دانه دانه-یک یک

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

 
از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف
دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن
رفتن با سر-نهایت شوق و اشتیاق برای انجام کاری
چشم کردن-چشم زدن

 
پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی

خواری و زاری-پریشان حالی

بی قابلیت-بی ارزش-اندک-مختصر

اوراق(قراضه، اسقاط، ازکارافتاده)

جیب کسی سوراخ بودن-ولخرج بودن-غالبن پولی در جیب نداشتن

این هلو این هم گلو(مثل آب خوردن، انجام این کار بسیار آسان است)

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

پُر توپ-خشمگین

پات-بی آبرو-بی تربیت

تظاهر نمودن-وانمود کردنف ظاهر سازی کردن

چَخ چَخ-عیش و عشرت

بازی کردن-لق بودن-جفت نبودن
دست و پا توی هم رفتن-بی پول شدن-گرفتاری مالی پیدا کردن

 

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

دستی از دور بر آتش داشتن-از حقیقت امری بی خبر بودن-قضاوتی سطحی از چیزی داشتن

ته نشست-رسوب
چاله-گودال کوچک-دردسر-اشکال

از کسی رودست خوردن-از کسی فریب خوردن

ریش توپی-ریش تپه

تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن
دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن

راه کج کردن-مسیر خود را تغییر دادن-منصرف شدن

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

دست کسی را بند کردن-به کاری گماشتن

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن
دوربین انداختن-دید زدن-چشم چرانی کردن
حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

 
تبریک گفتن-خجسته باد گفتن-دعای برکت کردن

به ریش کسی خندیدن-کسی را مسخره کردن

راحت کردن-کشتن

روی دست کسی ماندن-به فروش نرفتن-باد کردن

افتادن توی پوست کسی-کسی را وسوسه کرد

آخرین تحویل(قیامت)

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

خاصه پز-نانوایی که نان خوب می پزد

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

جانمی-کلمه ای که در مقام خوش آمد و تقدیر از کسی می گویند

 

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

 

خلق تنگی-عصبانیت-خشمگینی

با هم شیر و شکر بودن-نهایت دوستی با هم داشتن
ترش ابرو-عبوس

این دنده آن دنده شدن-این پهلو آن پهلو شدن

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

رسوایی بالا آوردن-کاری مایه ی رسوایی و شرمساری کردن
آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن

 

پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان

چاقچوری-زنی که چاقچور می پوشد-زن باحجاب

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)
خوش قواره-خوش اندازه-متناسب

جا افتاده-آدم متین و با تجربه

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن

دلچرک-ناخوشایند-دارای اکراه

پا-حریف

دستی پس، دستی پیش-سخت تهی دست-بی چیز
داغان-از هم پاشیده-پریشان

بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن

بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره
زبان دراز-بی ادب-گستاخ-کسی که با گستاخی خارج از حد خود سخن بگوید

ار زبان کسی(از قول کسی)

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

به کله ی کسی افتادن-به سر کسی زدن-به وسوسه افتادن

پرت و پلا-تار و مار-پراکنده-بی معنی-مزخرف

روکاری-کار روی بنا یا چیزی
آستین بر چشم گذاشتن-پنهان گریستن
بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد
چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

آبدار-سخت-شدید-سنگین

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

چیله جمع کردن-گردآوردن چیله

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

از کیسه شدن(هدر شدن، ضرر کردن)

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن

بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)

آب به چشم آمدن(طمع کردن)

انگار نه انگار-موضوع را نادیده بگیر!-گویی وجود نداشت
چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

جار-چلچراغ-شمعدان

اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن

آمدن(آغاز به کاری کردن)

تر دست-ماهر-شعبده باز

دله بازی-رفتار آدم دله

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

دَنگ-صدای به هم خوردن دو چیز

بد ریخت-بد شکل-بد هیکل-بد قواره

پس بودن-عقب افتادن از دیگران

چته ؟-تو را چه می شود ؟

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن
از دولت سر(به لطف کسی، از برکت وجود کسی)

آغ و داغ(سخت مشتاق و شیفته)
رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

رجاله-اراذل و اوباش

 

خورده برده-ملاخظه و پروا

پِی-دنبال

خبرکش-سخن چین

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند

دست کم-حداقل

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

 
آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!
بوق سگ-بسیار دیر وقت

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

جاپیچ-جاکش-دلال محبت
 

حلال واری-نگا. خلال وار

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن
خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن
زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

اوضاع کسی را بی‌ریخت کردن-زندگی کسی را آشفته کردن-کاسه کوزه‌ی کسی را به‌هم ریختن
چَرچَر-اسباب عیش و عشرت

این جور که بویش می‌آید-چنان که از ظواهر امر پیدا است-از فرار معلوم
چانه انداختن-جان کندن-حرکت پیش از مرگ

بی مناسبت-نابجا-نامربوط

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن
از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن

تلخه-تریاک-سوخته

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی
چَپَری بی-درنگ-به سرعت

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن
چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

 

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

جزیی فروش-کسی که که کالا را در اندازه های کوچک می فروشد

درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن

 

حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

 

بند انگشت-فاصله ی نوک انگشت تا نخستین خط آن

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)

رقاصی-کارهای بی هوده و سبک